رەخنەی ئەدەبی

پارچە پەخشانێكی ئەدەبی یان كڵافێكی ئاڵۆز

بەداخەوە لەبەر هەر هۆیەك بێت، هێشتا بەوە رانەهاتووین، كە رەخنەو هەڵسەنگاندنی ئەدەبی نە تەنیا، هەوڵێك نییە، بۆ لە مەیدان بەدەر كردن و تۆڵە كردنەوە، بەڵكوو بە پێچەوانەوە، هەرسەرنج وتیشك خسنێك دەتوانی، ورووناكی بخاتە سەر ئەو شوێنانەی كە لە نێوان خوێنەر و نووسەری دەقكەدا بزربووە. رەخنەگر هەوڵدەدات، رێگا لەوە ببەستێ كە نووسەر سادە وساكار بنووسێت و زیاتر هەوڵێكە بۆ قاڵبوونەوەی نووسەر و چاوێكی تیژبینە كە هەم، هەڵەكانی نووسەر دەبینێ و هەم تیشك دەخاتە سەرشوێنە بەرجەستەكانی بەرهەمە ئەدەبییەكان. ئێمەی كورد، ژانری رەخنە ناناسین هەرچەند لە نانی شەویش زیاتر پێویستمان پێیەتی. هەر لەم كڵاو رۆچنەوە، هەوڵئەدەم تیشك بخەمە سەر چیرۆكێكی خاتوو ك - ج كە لە گۆڤاری سروەی ژمارە .... بڵاو بووەتەوە. 

پاڵەوانی چیرۆكەكە، مرۆڤێكی سەرمابردە و كەسیرە و بێ هێزە و تەنانەت ناتوانێت بجووڵێ. ”لاقەكانی وەكوو دوو چیلكەی تەڕ، لە یەك هەڵدەخزێن”. ناهومێدە و لە ناو دیوێكداو دەیهەوێت بێتە یەك ... دەفتەرەكەی كە دیارە مەبەست ژیانی پاڵەوانی چیرۆكەكەیەتی، بێ گوناە و پاكە و دەفتەرەكەی ، سپی سپی و ”تەنانەت هێلێكی بەسەردا نەكێشراوە”. كات لەم چیرۆكەدا ناجوێ و هەر لەسەرەتای چیرۆكەكەوە هەتا كۆتاییەكەی یەك ساتە و لە دوازدەی نیوە شەو ناترازێت. لەناو هۆدەكەدا، ئەو شوێنەی كە پاڵەوانی چیرۆكەكەی تێدایە، جگە لە مێز و دەفتەر و قەڵەم و كتێب وپێخەف، منداڵێكی كزۆڵەی فرمێسك لە چاو قەتیس ماویشی تێدایە. كە دیارە وەك نووسەر، لە چیرۆكەكەیدا پێمان دەڵێت; منداڵی پاڵەوانی چرۆكەكەیە. لە چیرۆكەكەدا زمان ناپوختە و وشە لە جێگای خۆیدا بەكار نەبراوە. لەم رەستەیەدا دەڵێت:” دوو هەنگاوی قورس دەبیستم، لە ... دەكات” دنگی هەنگاو دەبیسترێت، بەڵام خودی ... بۆ نیشان دانی فەزای دەرەوە دەڵێت بارانێكی ورد دەبارێت” ”بارانێكی ورد لە سەر ئاسفاڵتەكە دەكەوێت” و دەنگی ئەم بارانە وردە، ”وەكوو كوتكێك، بەسەری دا دەدات.” ئەگەر لەوە گەڕێین كە بارانێكی ورد، چۆن وەكوو پتكێك بەسەریدا دادات، حاڵ و هەوای چیرۆكەكە باراناوییە. بەڵام چەند رستە دواتر دەڵێت:”بەفرێكی نەرم و سپی لە سەر شەقامەكە دەكەوێت” بە وەشەوە ناوەستێت و دەڵێت:”... دوو رۆژە بێ وچان بەفر دەبارێت.”  كە وابوو، ئەوەی سەرەوە هەڵەیە، و هەواكە ئەبێ سارد بێت و بەفر ببارێت نەك باران. نووسەر لە شوێنێكی دیكەدا، كاتێك پاڵەوانی چیرۆكەكەی سەر دەباتە دەرەوە، قژی بە كڕێوە سپی دەبێت! ئەگەر بڕیارە بەفرێكی نەرمی سپی ببارێ، دیارە ، باوە و كڕێوەش ناكات.. خۆی لە خویدا بەفر سپییە و هێنانی سپی، لە كاتێك دا درووستە كە چەند جۆر  ەفرمان هەبێ! لە بەشێكی دیكەی چیرۆكەكەدا دەڵێت;”... ئاخرین شۆقی ئاگرەكە، قامكم دەسووتێنێ.” وشەی شۆق، یان شەوق، بە مانای رووناكی و رۆشنییە، و نووسەر بە هەڵە لە بری تین، بە هەڵە بەكاری هێناوە.  كاتێك پەڕە قاقەزەكە دەسووتێنێت و رووناكی ناو دیوەكە دوایی دێت، پاڵەوانەكە بە دەنگێكی گزوە دەڵێت; ”دەست بە دەوروبەر خۆمدا دێنم” كە باشتر بوو بنووسێت; دەست بە دەوروبەری خۆمدا دەخشێنم. و ...
ئەم رەخنەیە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٣٧٦ یان ١٣٧٧ هەتاوی و بە شێوەی رەش نووس لە دەفتەرێكی كۆنەدا بینیمەوە و سەر لە نوێ نووسیمەوە. بە داخەوە دەقی چیرۆكەكەی خاتوو ك -ج لە بەردەستدا نییە، هەتا تەواوم بكرداكەت. تەنانەت هەندێ شوێنی رەخنەكەیش ناتەواو هاتووە. هیوادارم دواتر دەقی چیرۆكەكەم دەستكەوێت و سەرلەنوئ دەقی رەخنەكە دارێژمەوە. مانگی نەورۆزی ١٣٩٩  بە كاتی كرۆنا.